“นี่คือสวนแห่งรอยยิ้มของเหล่าดอกไม้อันเป็นนิรันดร์สำหรับคุณ” ประโยคนี้ถูกจารึกไว้เป็นภาษาละตินในพิพิธภัณฑ์พืช En Tibi ในศตวรรษที่ 16 ที่พร้อมเชิญชวนให้ผู้อ่านเพลิดเพลินไปกับหนังสือเกี่ยวกับพันธุ์ไม้แห้งประมาณ 500 ชนิด ซึ่งเป็นหนึ่งในคอลเลกชันทางพฤกษศาสตร์ที่เก่าแก่ที่สุดที่ยังมีชีวิตอยู่ในโลก โดยขอบเขตของเหล่าพันธุ์ไม้นั้นจะอยู่ในประเทศอิตาลี ช่วงยุคเรเนสซองส์ หรือยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา (ช่วงปี ค.ศ. 1558)
หนังสือเล่มนี้บรรจุพืชพันธุ์ที่เก่าแก่ที่สุด ไม่ว่าจะเป็นบันทึกของออริกาโน (Oregano) ไทม์ (Thyme) และพริกขี้หนู (Hot pepper) ทั้งยังมีส่วนช่วยให้นักประวัติศาสตร์เข้าใจถึงต้นกำเนิดของพฤกษศาสตร์ แม้ว่าตัวตนของผู้สร้างยังคงเป็นปริศนามานานหลายศตวรรษก็ตาม
“มันเหมือนกับภาพวาดของ เลโอนาร์โด ดา วินชี และไม่รู้ว่าใครเป็นคนสร้าง” Anastasia Stefanaki นักพฤกษศาสตร์จาก Naturalis Biodiversity Center ใน Leiden ประเทศเนเธอร์แลนด์กล่าว เมื่อหลายร้อยปีก่อน Isaac Vossius นักวิชาการชาวดัตช์และนักสะสมต้นฉบับได้ครอบครอง En Tibi และหนึ่งปีหลังจากที่เขาเสียชีวิตในปี ค.ศ. 1689 หนังสือเล่มนี้ก็กลายเป็นส่วนหนึ่งในคอลเลกชันของมหาวิทยาลัยไลเดิน ประเทศเนเธอร์แลนด์
Photo Credit: twig/twig.symfony.com
เพื่อให้เข้าใจบริบททางประวัติศาสตร์และวิทยาศาสตร์ของหนังสือได้ดีขึ้น เมื่อไม่นานมานี้กลุ่มนักวิชาการได้ขอให้ Stefanaki ผู้เชี่ยวชาญด้านพฤกษาในทะเลเมดิเตอร์เรเนียนระบุตัวอย่างในหนังสือ ขณะที่เธอตรวจสอบพันธุ์พืชที่ถูกบีบอัดไว้ในหน้าของหนังสือพิพิธภัณฑ์พืช เธอก็เริ่มประหลาดใจว่าเธอและเพื่อนร่วมงานสามารถระบุที่มาของคอลเลกชันที่เป็นสัญลักษณ์เหล่านั้นได้
ในขณะที่ทำหนังสือเล่มนี้ นักวิชาการตระหนักได้ว่าเภสัชกรและแพทย์กำลังจ่ายยา เพื่อการรักษาที่เป็นอันตรายในบางครั้ง โดยอาศัยคำอธิบายและภาพประกอบที่คลุมเครือในหนังสือพืชสมุนไพรโบราณที่ทำซ้ำมาหลายครั้ง ในความพยายามที่จะสร้างมาตรฐานการรักษาดังกล่าว นักพฤกษศาสตร์จึงเริ่มสะสมรวบรวม บีบอัด และเก็บรักษาพืชสมุนไพร รวมถึงพันธุ์ไม้อื่น ๆ อีกจำนวนมากในหน้าหนังสือ “นั่นคือยุคฟื้นฟูศิลปวิทยาทางพฤกษศาสตร์ที่เริ่มต้นในศตวรรษที่ 16 ในอิตาลี” Stefanaki กล่าว เธอและเพื่อนร่วมงานต้องการให้เครดิตกับผู้สร้างหนังสือ En Tibi และคนอื่น ๆ ที่ช่วยจุดประกายการปฏิวัตินี้
Photo Credit: twig/twig.symfony.com
Luca Ghini ศาสตราจารย์ด้านพฤกษศาสตร์ทางการแพทย์แห่งมหาวิทยาลัยโบโลญญา ซึ่งมีชีวิตอยู่ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1490 ถึง 1556 ถือเป็นหนึ่งในบรรพบุรุษผู้ก่อตั้งพิพิธภัณฑ์พืช แม้ว่าจะไม่มีตัวอย่างหนังสือที่เป็นที่รู้จักของเขาที่หลงเหลือมาถึงในปัจจุบัน ทว่านักเรียนของเขาหลายคนก็สร้างหนังสือประเภทนี้ไว้เช่นกัน และนักประวัติศาสตร์ก็คาดเดาว่าอาจจะเป็นหนึ่งในนักเรียนของ Ghini ที่รับผิดชอบทำหนังสือ En Tibi เล่มนี้
การเปรียบเทียบพันธุ์พืชในหนังสือกับพืชสมุนไพรที่มีชื่อเสียงอื่น ๆ จากอิตาลีในศตวรรษที่ 16 ซึ่ง Stefanaki และเพื่อนร่วมงานพบความคล้ายคลึงกันหลายประการ และสรุปได้ว่าคอลเลกชันนี้อาจมาจากคนที่ได้รับอิทธิพลจากการสอนของ Ghini หรืออาจเป็นใครก็ตามที่สร้าง Erbario Cibo ซึ่งเป็นหนังสือคลาสสิกของพืชอีกเล่มหนึ่งในยุคนั้น
เนื่องจากที่มาของหนังสือ Erbario Cibo ยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ว่าใครเป็นผู้สร้างขึ้น ระหว่าง Gherardo Cibo และ Francesco Petrollini ซึ่งทั้งคู่เป็นนักเรียนของ Ghini ทางทีมจึงได้ตรวจสอบลายมือในหนังสือ En Tibi พร้อมกับเทียบตัวอย่างการเขียน ซึ่งการวิเคราะห์สันนิษฐานว่า Petrollini นั้นอาจจะเป็นผู้สร้างหนังสือพิพิธภัณฑ์พืชทั้ง En Tibi และ Erbario Cibo
ที่มา
- Ashley Yeager. A Smiling Garden, 1558. www.the-scientist.com
- Anastasia Stefanaki. Breaking the silence of the 500-year-old smiling garden of everlasting flowers: The En Tibi book herbarium. https://journals.plos.org
เรื่องโดย
