“จากซากตะกอนความคิดยุคอาณานิคม
สู่ความเฟื่องฟูระดับพันล้านเหรียญของผลิตภัณฑ์เปลี่ยนสีผิวในกานา
จุดกระแสการกัดสีผิวเพื่อชีวิตที่ดีขึ้น แต่ผลข้างเคียงอาจร้ายแรงจนถึงชีวิต”
เมื่อไหร่ก็ตามที่ เรจิน่า เนธเธ่ (Regina Nettey) ต้องการบำรุงผิวหลังอาบน้ำ เธอจะเปิดตู้เย็นเครื่องเล็ก ๆ ของเธอ ที่เก็บครีมบำรุงผิวไว้ “ฉันชอบทาตอนมันเย็น ๆ ฉันทั่วทาตัวเลยแหละ เป็นความรู้สึกหรูที่ฉันชอบ” นั่นคือคำพูดของสาวรุ่นวัย 22 ชาวกานา ซึ่งอาศัยอยู่ในเขตชานเมืองฝั่งตะวันตกของเมืองอัคคร่า เมืองหลวงของประเทศกานา เรจิน่ายังไม่มีงานทำ และไม่มีห้องน้ำส่วนตัว เธออาศัยรวมกับเพื่อนบ้านในกระท่อมแคบ ๆ เรียงกันหลายหลัง ซึ่งแบ่งบันห้องน้ำใช้ร่วมกัน
ไม่เพียงแค่เนื้อสัมผัสเย็นจากครีมที่ตรงข้ามกับความร้อนระอุในแอฟริกันตะวันตกที่เรจิน่าชอบ แต่เป็นคำสัญญาจากผลิตภัณฑ์ฟอกกัดสีผิวชื่อว่า White Secret ซึ่งนอกจากจะช่วยให้สีผิวอ่อนลง แต่ยังบ่งบอกถึงอนาคตที่น่าจะดีขึ้นอย่างมีนัยยะ ตลอดระยะเวลากว่า 5 ปีที่เรจิน่าใช้ครีม White Secret สนนราคา $3.37 บางครั้งเธอต้องอดข้าวเพื่อเก็บเงินซื้อ จนใคร ๆ ก็อดถามไม่ได้ว่าเธอใช้ครีมตัวนี้ไปทำไมกัน
Photo Credit: Anne Backhaus/ DER SPIEGEL
“เพื่อนบ้านหญิงคนหนึ่งของเรจิน่าก็ใช้ครีมเปลี่ยนสีผิวหลายตัวเธอบอกว่าคนรอบข้างจะทักเราทันทีหากผิวของเราขาวขึ้นและนายจ้างส่วนใหญ่มักจะเลือกจ้างผู้หญิงที่ผิวขาวและดูไม่เหมือนใครด้วย”
Photo Credit: Anne Backhaus/ DER SPIEGEL
ในปี 2019 การท่องเที่ยวแห่งประเทศกานาได้จัดงาน “The Year of Return” ซึ่งเป็นแคมเปญเชิงการตลาด เพื่อดึงผู้พลัดถิ่นชาวกานาให้กลับมาเยือนประเทศหลังจาก 400 ปีที่การค้าทาสได้อุบัติขึ้นในดินแดนนี้ โดยได้มีการจัดทริปทัศนศึกษาไปยัง Cape Coast และปราสาท Elmina ซึ่งเป็นสองสถานที่สำคัญจากกว่า 30 สถานที่ตามแนวชายฝั่งกานา ซึ่งประเทศล่าอาณานิคมอย่างฮอลแลนด์และอังกฤษใช้เป็นท่าขนส่งทาสผิวสีชาวกานานับหมื่นคนล่องเรือล่องไปยังอาณานิคมยุโรปในอเมริกาเหนือและอเมริกาใต้ นอกจากนี้ยังมีการแสดงดนตรีแอฟริกันฉายภาพยนตร์และซีรีส์ แคมเปญนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อปลูกฝังให้คนสำนึกรักถิ่นกำเนิดและทวีปอันเป็นแผ่นดินแม่ รวมทั้งสร้างความภาคภูมิใจในสีผิวตัวเอง ซึ่งก็ประสบความสำเร็จด้วยการดึงคนนับล้านมาร่วมงานนี้ได้
“แต่ความเข้มข้นของการเหยียดสีผิวและการดูแคลนคนผิวสีนั้นได้หยั่งรากฝังลึกไปแล้วแม้แต่ในประเทศกานาเองที่ได้รับเอกราชมาตั้งแต่ปี 1957 และมีประชากรผิวสีเกือบทั้งประเทศก็ยังไม่สามารถพาตัวเองไปให้พ้นจุดนี้ได้”
ในเมื่อการมีผิวขาวสื่อถึงความงาม ความบริสุทธิ์ และความมั่งมี การฟอกกัดผิวให้ขาวขึ้นก็เลยกลายเป็นธุรกิจที่เฟื่องฟูในระดับพันล้านดอลลาร์เป็นเงาตามมา ทุกวันนี้หลายประเทศทั่วโลกนิยมใช้ผลิตภัณฑ์ฟอกกัดผิวขาว เช่น ประเทศจีน อินเดีย แอฟริกา และบางประเทศในแถบแคริบเบียน โดยเฉพาะประเทศไนจีเรียและกานา ที่มีรายงานว่าประชากรทั้งหญิงและชายประมาณ 40-77% ใช้ผลิตภัณฑ์ฟอกกัดผิวขาว เรื่องที่ชวนตกใจอีกเรื่อง คือ ผู้หญิงที่กำลังตั้งครรภ์บางคนกินยาเพื่อฟอกกัดสีผิว เพราะหวังว่าเด็กในท้องจะเกิดมาผิวขาว และบางคนถึงกับทาครีมฟอกกัดสีผิวให้ลูก เพื่อให้ลูกผิวขาวขึ้น เป็นการเพิ่มโอกาสที่ดีขึ้นให้ชีวิต แม้ว่าทางการกานาได้ประกาศเตือนถึงอันตรายของผลิตภัณฑ์ฟอกกัดผิวขาวให้ประชาชนได้รับรู้ และส่งเสริมคติที่ว่า ผิวสีคือความสวยงาม แต่ยอดขายผลิตภัณฑ์กลุ่มนี้ก็ยังคงพุ่งอยู่ดี
ในกลุ่มผู้ใช้ผลิตภัณฑ์ฟอกกัดสีผิวในกานา ชื่อของ Farcadi สาววัย 25 เจ้าของร้านเครื่องสำอางประทินผิว เป็นที่รู้จักกันอย่างดีในแวดวงผู้อยากมีผิวขาว “คุณรู้มั้ยผิวขาวช่วยเพิ่มความมั่นใจให้เราและดึงดูดคนอื่นมาหาเราด้วยนะ ถ้าคุณผิวขาว คุณจะได้งานที่ดีกว่า เงินก็ดีกว่า มีโอกาสได้ไปสัมภาษณ์งานมากกว่า” Farcadi พูดพลางโพสต์รูปบน IG ขายสินค้าของเธอไปด้วย
Photo Credit: Simon Maina/ AFP
ที่จริงแล้วผลิตภัณฑ์ฟอกกัดผิวขาวทำให้ผิวดูสว่างขึ้นจริง แต่ก็มาพร้อมความเสี่ยงอย่างคาดไม่ถึง ซึ่งตรงนี้องค์การอนามัยโลกได้จัดให้เครื่องสำอางฟอกกัดผิวขาวเป็นภัยคุกคามสุขภาพ โดยจากข้อมูลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านผิวหนังและกลุ่มสุขภาพต่าง ๆ ระบุตรงกันว่าสารเคมีอย่างไฮโดรควิโนน (Hydroquinone) ซึ่งมีฤทธิ์ยับยั้งการผลิตเม็ดสีผิวนั้น ทำให้เกิดการระคายเคืองทางผิวหนังอย่างรุนแรงได้ ทั้งยังมีฤทธิ์ทำลายอวัยวะอย่างตับและไต และอาจทำให้เกิดภาวะตาบอดและพิการในเด็กเกิดใหม่ด้วยเช่นกัน ที่ร้ายแรงสุดคือมะเร็งผิวหนัง โดยเฉพาะกับกลุ่มผู้ใช้ผลิตภัณฑ์ฟอกกัดผิวขาวที่อาศัยอยู่ใกล้เส้นศูนย์สูตรซึ่งมีแนวโน้มสัมผัสแสงอาทิตย์บ่อย
Photo Credit: Anne Backhaus/ DER SPIEGEL
ทุกวันนี้ Edmund Delle แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านผิวหนังชาวกานา วัย 77 ปี ซึ่งเป็นแพทย์ผิวหนังคนแรก ๆ ของกานา มีตารางออกตรวจคนไข้ยาวเหยียดติดกันหลายเดือน และต้องเจอกับคนไข้ที่ผิวถูกทำลายอย่างรุนแรงจากสารฟอกกัดสีผิว เขามักได้ยินประโยคซ้ำ ๆ ที่ฝังแน่นอยู่ในความคิดของคนไข้ เช่น ผิวขาวเป็นสิ่งสวยงาม ผิวดำคือความสกปรกและต้องถูกกำจัดออกไป ซึ่งคำพูดเหล่านี้เป็นมรดกทางทัศคติแบบผิด ๆ ที่ยุคอาณานิคมส่งมอบให้ชาวกานา
และไม่เพียงแต่เป็นทัศนคติที่ผิดอย่างมหันต์เท่านั้น แต่มันคือการฆ่าคนทั้งเป็นเลยทีเดียว บ่อยครั้งที่คนไข้ของเขาหลายคนพยายามปกปิดความจริงที่ได้ไปใช้ผลิตภัณฑ์ฟอกกัดสีผิวมา แต่พอ Delle เห็นอาการผิดปกติบนผิวหนัง เขาก็สามารถบอกได้ทันที คนไข้บางคนมีเงินซื้อครีมฟอกกัดสีผิวมาฟอกกัดได้แค่หน้าและมือ บางคนฟอกกัดทั้งตัวแต่ข้อศอกและหัวเข่ายังดำอย่างเห็นได้ชัด บางคนได้รับผลข้างเคียงจากสารเคมี ทำให้ผิวเหี่ยวย่นไม่ต่างกับผิวช้าง และบางคนผิวหนังติดเชื้อราเพราะสารฟอกกัดผิวเข้าไปทำลายชั้นปกป้องผิว ทำให้เชื้อราและแบคทีเรียแทรกซึม ซึ่งส่งผลให้ผิวหนังเสียหายและมีกลิ่นรุนแรงไม่ต่างจากปลาเน่า Delle เองได้พยายามออกไปให้ความรู้ตามที่ต่าง ๆ เช่น โรงเรียนและวิทยาลัย เพื่อให้ผู้คนได้ตระหนักอันตรายอย่างยิ่งยวดของการฟอกกัดสีผิว
“ผมไม่เคยหยุดต่อต้านการใช้ครีมฟอกกัดสีผิว แต่บางครั้งก็รู้สึกท้อแท้มาก ทุกวันนี้มีคนถึง 6 ใน 10 ที่ยังคงฟอกกัดผิว เราไม่ได้ต้องการแบนผลิตภัณฑ์เหล่านี้ แต่เราต้องการให้คนทั่วไปมีความรู้เกี่ยวกับเรื่องนี้อย่างจริงจัง” Delle กล่าว
Photo Credit: Anne Backhaus/ DER SPIEGEL
ในปี 2016 องค์การอาหารและยาแห่งประเทศกานาได้ออกโรงแบนสารไฮโดรควิโนนและสารอันตรายอื่น ๆ รวมทั้งสารปรอทและสเตรียรอยด์บางชนิด แต่ก็ไม่ได้การันตีวัยรุ่นหนุ่มสาวชาวกาน่าจะหยุดซื้อผลิตภัณฑ์ฟอกกัดสีผิว แถมราคาของสินค้าบางตัวอาจแปรผันไปตามอุปสงค์ ทำให้สามารถพุ่งไปถึง 250 ยูโรเลยทีเดียว ทั้งนี้เพราะความต้องการมีผิวขาวเป็นยอดปรารถนาของคนส่วนใหญ่ในประเทศกานานั่นเอง
ที่มา
- Anne Backhaus. When You Are Light-Skinned, You Earn More. www.spiegel.de
เรื่องโดย
