เรียนภาษาเยอรมันกันมั้ย?

Sprechen Sie Deutsch?
Do you speak German?

หนึ่งในภาษาต่างประเทศที่คนไทยนิยมเรียนมากที่สุดนับแต่อดีตต้องมีชื่อภาษาเยอรมันติดโผอย่างแน่นอน (ซึ่งตีคู่มากับภาษาฝรั่งเศสที่อยู่ในหลักสูตรมัธยมศึกษาตอนปลายแทบทุกโรงเรียนมาแต่แรก)  เนื่องจากกลุ่มประเทศที่ใช้ภาษาเยอรมันเป็นภาษาราชการนั้นมีความแข็งแกร่งทางเศรษฐกิจและมีบทบาทสำคัญในเวทีโลกมาอย่างยาวนาน ซึ่งประกอบด้วยประเทศที่เราคุ้นหูกันดีอย่าง ออสเตรีย สวิตเซอร์แลนด์ ลักเซมเบิร์ก และเยอรมนีเอง นอกจากนี้ภาษาเยอรมันยังเป็นหนึ่งในสิบภาษาที่ใช้พูดมากที่สุดในโลก และเป็นภาษากลางของยุโรปกลางและยุโรปตะวันออกอีกด้วย

แต่ในช่วงไม่กี่ปีมานี้ภาษาตะวันออกได้ทวีความสำคัญขึ้น โดยเฉพาะภาษาจีน เนื่องด้วยประเทศจีนได้ก้าวขึ้นมาเป็นหนึ่งในมหาอำนาจของโลก รวมทั้งมีนักท่องเที่ยวจีนจำนวนมากที่หลั่งไหลเข้ามาเยี่ยมเยียนประเทศไทยในแต่ละปี จึงช่วยจุดกระแสความนิยมการเรียนภาษาจีนเป็นภาษาที่ 3 ให้แพร่กระจายอย่างรวดเร็วในหมู่คนไทย โดยเฉพาะโรงเรียนทั่วประเทศที่ได้บรรจุภาษาจีนเป็นภาษาต่างประเทศที่สำคัญในการเรียนการสอน 

จึงน่าสงสัยว่าภาษาตะวันตกที่เคยได้รับความนิยมอย่างเยอรมันยังได้รับความสนใจหรือไม่ และพื้นที่ของคนไทยที่เรียนภาษาเยอรมันมีเหลืออยู่เท่าไหร่ KiNd ได้มีโอกาสสัมภาษณ์คณาจารย์ประจำสาขาวิชาภาษาเยอรมัน ภาควิชาภาษาตะวันตก คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง และได้รับฟังแง่มุมที่น่าประหลาดใจหลายอย่างเกี่ยวกับโลกแห่งการเรียนการสอนภาษาเยอรมันในรั้วพ่อขุน ซึ่งเราอยากจะนำการสัมภาษณ์มาเล่าสู่กันฟังกับผู้อ่าน เผื่อท่านหรือบุตรหลานสนใจจะเรียนภาษาเยอรมัน ก็จะได้ลองเมียงมองมายังมหาวิทยาลัยรามคำแหง เพราะหลังจากที่ได้สัมภาษณ์อาจารย์สาขาภาษาเยอรมันที่นี่ KiNd กล้าบอกได้เลยว่าการเรียนภาษาเยอรมันที่ ม.รามฯ น่าสนใจจริง ๆ
 

เราพูดคุยเป็นกันเองกับ รศ. ดร. ประภาวดี กุศลรอด (อ. นก),  ผศ.ดร. จินดา ศรีรัตนสมบุญ (อ. ไก่) และอาจารย์ ดร.พัชรินทร์ ชัยวรรณ (อ. ป้อม) อาจารย์ผู้ทรงคุณวุฒิ 3 ท่าน จากสาขาภาษาเยอรมัน ที่สละเวลาจากงานวิชาการอันยุ่งขิงมานั่งคุยกับเรา พร้อมแนะแนวทั้งร่วมแชร์ประสบการณ์ต่าง ๆ ของการเรียนการสอนภาษาเยอรมันใน ม.รามฯ ให้เราได้รับรู้อย่างสนุกสนาน

KiNd: สาขาวิชาภาษาเยอรมันเปิดทำการสอนตั้งแต่เมื่อไหร่

อ. ประภาวดี: หลังจากการก่อตั้งมหาวิทยาลัยรามคำแหงในปี พ.ศ. 2514 ไม่นาน ก็มีการเปิดสอนวิชาภาษาเยอรมันเป็นวิชาเลือกของคณะมนุษยศาสตร์ในปี พ.ศ. 2516 ต่อมาในปี พ.ศ. 2520 ได้ปรับเป็นวิชาโท และได้รับการยกระดับเป็นวิชาเอกภาษาเยอรมันในปี พ.ศ. 2524 ในช่วงที่ผ่านมา มีผู้เลือกเรียนภาษาเยอรมันเป็นวิชาเอกปีละประมาณ 80 คน โดยในแต่ละภาคการศึกษาจะมีผู้ลงทะเบียนเรียนภาษาเยอรมันเป็นวิชาพื้นฐานภาษาต่างประเทศ วิชาเลือกเสรี วิชาโท และวิชาเอกรวมทั้งสิ้นประมาณ 500-600 คน

KiNd: หลักสูตรการเรียนการสอนตอนนี้มีระดับใดบ้างเป็นอย่างไรบ้าง

อ. จินดา: มี 2 หลักสูตร คือ ระดับปริญญาตรีสาขาภาษาเยอรมัน (B.A. German) และปริญญาโทสาขาภาษาเยอรมันในฐานะภาษาต่างประเทศ (หลักสูตรนานาชาติ หรือ Master of Arts in German as a Foreign Language หรือ Master DaF) สำหรับหลักสูตร B.A. German เราได้จัดทำ MOU ความร่วมมือทางการศึกษา และมีการแลกเปลี่ยนอาจารย์และนักศึกษาถึง 3 ประเทศ คือ ระหว่าง Friedrich-Schiller University of Jena เมือง Jena ประเทศเยอรมนี, University of Hanoi ประเทศเวียดนาม, Padjadjaran Universityในประเทศอินโดนีเซีย และสถาบัน Goethe ประเทศไทย ในด้านเนื้อหา เรามีการปรับปรุงหลักสูตรให้ทันสมัยเสมอโดยได้รับความช่วยเหลือจากผู้ทรงคุณวุฒิทั้งจากภาครัฐและภาคเอกชน 

อ. พัชรินทร์: ส่วน Master DaF ที่เปิดสอนมาถึง 20 ปีแล้วนั้นทางสาขาภูมิใจมาก เพราะเป็นหลักสูตรนานาชาติเพียงหนึ่งเดียวในไทยและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่ได้ผลิตบัณฑิตทั้งไทยและต่างชาติออกไปรับใช้สังคมทั้งในและนอกประเทศหลายท่านแล้ว ตัวหลักสูตรมีความหลากหลายสามารถ ตอบสนองความต้องการผู้เรียนทั้งผู้ที่มุ่งสู่เส้นทางการเป็นอาจารย์ในระดับมัธยมศึกษาและอุดมศึกษา ผู้สนใจทั่วไปที่ประกอบอาชีพเกี่ยวกับภาษาเยอรมัน และแม้แต่ชาวเยอรมันเองที่ต้องการทำงานสอนภาษาเยอรมันในไทยก็มาเรียนเพิ่มคุณวุฒิให้กับตัวเองเพื่อจะได้สามารถประกอบอาชีพได้ เราจัดการเรียนการสอนปริญญาโทเป็นภาคพิเศษ เรียนวันเสาร์-อาทิตย์ ซึ่งตอบโจทย์คนทำงานมาก และสำหรับหลักสูตร Master DaF นี้ ใครจบสาขาอะไรมาก็สมัครเรียนได้ ขอแค่เพียงมีความรู้ภาษาเยอรมันระดับ B1 ที่ถึงจะเรียนมาจากข้างนอกก็สามารถสมัครเรียนหลักสูตรนี้ได้ค่ะ

KiNd: แล้วความพร้อมของคณาจารย์มีมากน้อยแค่ไหน

อ. พัชรินทร์: สาขาภาษาเยอรมันที่รามคำแหงมีอาจารย์ที่มีคุณวุฒิถึงพร้อมทั้งอาจารย์ชาวไทยและชาวต่างชาติ สำหรับอาจารย์ชาวไทยเรามีอาจารย์ประจำสาขา 6 ท่าน จบปริญญาเอกถึง 4 ท่าน มีอาจารย์จบ PostDoc 1 ท่าน และมีอาจารย์ชาวต่างชาติที่จบทางด้านการสอนภาษาเยอรมันโดยเฉพาะอยู่ในสาขาด้วย ถือว่าเราพร้อมมากสำหรับการเรียนการสอนทั้งสองระดับข้างต้น นอกจากการสอนในชั้นเรียนแล้ว คณาจารย์ของเรายังได้ผลิตตำราที่สามารถเรียนได้ด้วยตนเองสำหรับกระบวนวิชาต่างๆที่เราเปิดสอน ผู้ที่สนใจสามารถเข้าไปดูและสั่งซื้อออนไลน์ได้ที่ www.rupress.ru.ac.th/bookstore รหัสตำราเยอรมันจะขึ้นต้นด้วย GER

KiNd: เทรนด์การเรียนภาษาเยอรมันในเมืองไทยตอนนี้เป็นอย่างไรบ้างเพิ่มขึ้นหรือลดลง

อ. ประภาวดี: ครูสอนที่สาขาภาษาเยอรมันมาหลายปี ก็พอจะสรุปได้ว่าเส้นกราฟความนิยมเรียนภาษาเยอรมันนั้นไม่ได้พุ่งพรวดจนน่าตกใจหรือลดต่ำจนน่าใจหาย ความนิยมเรียนภาษาเยอรมันนั้นเสมอต้นเสมอปลายมาตั้งแต่แรก ไม่ได้บูมเพราะกระแสอะไร เรามีนักศึกษาที่เป็นกลุ่มเฉพาะมาสมัครเรียนตลอด ทั้งนี้ครูคิดว่าเป็นเพราะภาษาเยอรมันเองมีความแข็งแกร่งในแบบฉบับความเป็นเยอรมันอยู่แล้วค่ะ

KiNd: ตลาดแรงงานของบัณฑิตที่จบสาขานี้เป็นอย่างไรบ้าง

อ. พัชรินทร์: หลากหลายมากค่ะ สาขาภาษาเยอรมันป้อนบัณฑิตสู่ตลาดแรงงานในสายการโรงแรมการท่องเที่ยวจำนวนมาก บางคนจบไปก็ทำงานเป็นสถานทูต ล่ามและนักแปล ทำงานสายการบินเป็นพนักงานต้อนรับบนเครื่องบินหรือภาคพื้นดินก็มีไม่น้อย ที่สำคัญบัณฑิตที่จบระดับปริญญาโทของเราเป็นที่ต้องการมากในระดับมัธยมศึกษาตอนปลายและมหาวิทยาลัย เพราะในตอนนี้ประเทศไทยขาดแคลนบุคลากรผู้สอนภาษาเยอรมันอย่างมาก ผู้ที่จบสาขานี้จากรามคำแหงจึงเรียกว่าเนื้อหอมทีเดียว

KiNd: เทรนด์การเรียนภาษาเยอรมันในเมืองไทยตอนนี้เป็นอย่างไรบ้างเพิ่มขึ้นหรือลดลง

อ. ประภาวดี: ครูสอนที่สาขาภาษาเยอรมันมาหลายปี ก็พอจะสรุปได้ว่าเส้นกราฟความนิยมเรียนภาษาเยอรมันนั้นไม่ได้พุ่งพรวดจนน่าตกใจหรือลดต่ำจนน่าใจหาย ความนิยมเรียนภาษาเยอรมันนั้นเสมอต้นเสมอปลายมาตั้งแต่แรก ไม่ได้บูมเพราะกระแสอะไร เรามีนักศึกษาที่เป็นกลุ่มเฉพาะมาสมัครเรียนตลอด ทั้งนี้ครูคิดว่าเป็นเพราะภาษาเยอรมันเองมีความแข็งแกร่งในแบบฉบับความเป็นเยอรมันอยู่แล้วค่ะ

• 

• 

KiNd: ตลาดแรงงานของบัณฑิตที่จบสาขานี้เป็นอย่างไรบ้าง

อ. พัชรินทร์: หลากหลายมากค่ะ สาขาภาษาเยอรมันป้อนบัณฑิตสู่ตลาดแรงงานในสายการโรงแรมการท่องเที่ยวจำนวนมาก บางคนจบไปก็ทำงานเป็นสถานทูต ล่ามและนักแปล ทำงานสายการบินเป็นพนักงานต้อนรับบนเครื่องบินหรือภาคพื้นดินก็มีไม่น้อย ที่สำคัญบัณฑิตที่จบระดับปริญญาโทของเราเป็นที่ต้องการมากในระดับมัธยมศึกษาตอนปลายและมหาวิทยาลัย เพราะในตอนนี้ประเทศไทยขาดแคลนบุคลากรผู้สอนภาษาเยอรมันอย่างมาก ผู้ที่จบสาขานี้จากรามคำแหงจึงเรียกว่าเนื้อหอมทีเดียว

KiNd: อาจารย์คิดว่าอนาคตการเรียนการสอนภาษาเยอรมันในประเทศไทยมีแนวโน้มเป็นอย่างไร

อ. ประภาวดี: มันก็เป็นไปอย่างที่มันเป็นแบบนี้ เพราะตราบใดที่มันยังมีความต้องการหลากหลาย มีทั้งแม่บ้านฝรั่งที่ต้องการรู้ภาษาเยอรมัน มีคนต้องการย้ายถิ่นฐานไปอยู่ประเทศที่ใช้ภาษาเยอรมัน เรียนต่อประเทศเยอรมัน มีภาคการท่องเที่ยวรองรับ หรือยังมีบริษัทองค์กรเยอรมันในประเทศไทยก็จะมี demand และ supply ต่อไปเรื่อย ๆ ค่ะ ถึงจะไม่มีจำนวนคนเรียนมากมาย แต่ภาษาเยอรมันก็ยังรักษามาตรฐานจำนวนผู้เรียนได้คงเส้นคงวาเสมอ

KiNd: การเรียนการสอนในช่วงโรคระบาด COVID-19 เป็นอย่างไรบ้าง

อ. ประภาวดี: ถามครูว่า Covid-19 กระทบการกับการเรียนการสอนอย่างไร ก็คงกระทบมาก ๆ ต่อพฤติกรรมผู้สอนโดยตรงนี่แหละค่ะ เพราะโควิดมันมาแบบเปรี้ยงไม่ทันตั้งตัว ทำให้บรรดาคนสอนเองตื่นตัวลุกขึ้นมาทำอะไรบางอย่าง โดยเฉพาะที่สาขาภาษาเยอรมันเราคิดจะพัฒนาการเรียนการสอนแบบออนไลน์มาพักใหญ่แล้ว พอโควิดมาเราก็ทำเลย มันเป็น a must ที่ต้องทำ โดยเราจัดทำสื่อออนไลน์มากขึ้นอีกหลายวิชา มีกลุ่มเรียนใน Line ใช้โปรแกรม Moodle และ Zoom มาช่วย เพื่อมอบหมายงานให้นักศึกษาทำมาส่ง พร้อมให้คอมเมนต์ที่สามารถเข้าไปดูได้ตลอด แต่ทั้งนี้อยากบอกว่าการเรียนภาษาต่างประเทศนั้นหากงดห้องเรียนไปเลย ความรู้ที่ได้ก็ดร็อปลงแน่นอน เพราะไม่ได้ฝึกพูดโต้ตอบกับอาจารย์
ไม่ได้อยู่ในบรรยากาศถามตอบสด ๆ ก็ได้แต่หวังว่าการเรียนแบบปกติจะกลับมาโดยเร็ววัน

KiNd: อาจารย์อยากเล่าถึงความพิเศษเกี่ยวกับการเรียนภาษาเยอรมันที่รั้วม.รามฯอย่างไรบ้าง

อ. จินดา: ครูสอนที่สาขาภาษาเยอรมันมาตั้งแต่ปี 2526 ได้สังเกตการณ์ความเป็นไปมากมายที่เกิดขึ้นในสาขาภาษาเยอรมัน ครูกล้าพูดได้เลยว่ามีความสุขเสมอที่ได้สอนเด็กรามคำแหง และการสอนที่รามคำแหงมีเรื่องน่าตื่นเต้นและเรื่องประหลาดใจตลอด ยกตัวอย่าง เช่น ความที่รามคำแหงเป็นมหาวิทยาลัยตลาดวิชา ที่ใคร ๆ ก็สมัครเรียนได้โดยไม่จำกัดอายุ ทำให้สังคมของนักศึกษาสาขาเยอรมันมีหลากหลายวัยจริง ๆ ทั้งเด็ก ผู้ใหญ่วัยทำงาน หรือวัยเกษียณก็มีไม่น้อย พระสงฆ์ก็ยังมีเลย

อีกอย่างนักศึกษาที่นี่มาจากพื้นเพที่หลากหลาย มีตั้งแต่คนรวยมาก ๆ ไปถึงคนจนที่ต้องปากกัดตีนถีบทำงานเลี้ยงตัวระหว่างเรียน แต่ทุกคนก็ช่วยเหลือเอื้อเฟื้อกันดีมาก มันมีชนชั้นที่มองไม่เห็นชนชั้น บางทีครูก็เห็นศิษย์เก่าช่วยแนะนำเรื่องเรียนในไลน์กลุ่มให้น้อง ๆ  ตรงนี้เป็นความประทับใจที่เกิดขึ้นเสมอที่สาขาภาษาเยอรมันของรามฯ อีกความน่ารักคือนักศึกษาตั้งใจเรียนมาก มีนักศึกษาจำนวนมากที่มาเข้าเรียนสม่ำเสมอทั้งที่มหาวิทยาลัยของเราไม่มีการบังคับเข้าชั้นเรียน ครูรู้ว่านักศึกษาส่วนใหญ่ไม่ได้เก่งแบบว้าว แต่ทุกคนพกความมุ่งมั่นมาเต็มที่ ตรงนี้ทำให้ครูมีกำลังใจสอนต่อไปเรื่อย ๆ ครูเองอยากฝากบอกทุกคนว่า ถ้ามาเรียนแล้วตั้งใจจะเอาดีให้ได้ ครูก็พร้อมถ่ายทอดให้สุดตัวเพื่อให้คุณเก่ง ได้ออกไปประกอบอาชีพอย่างเต็มภาคภูมิค่ะ

อ.พัชรินทร์: ที่สาขาเยอรมันเราดูแลนักศึกษาอย่างเป็นกันเอง อาจารย์และศิษย์มีความใกล้ชิด อย่างบางวิชามีเด็กลงทะเบียนน้อย บางครั้งมาเรียนแค่สองสามคน แต่ถึงมีแค่นี้ครูก็สอนเต็มที่ นักศึกษาของเรามีปูมหลังทางการศึกษาและความเก่งไม่เท่ากัน แต่เราก็ใส่ใจทุกคนและพยายามหาวิธีช่วยเหลือเด็กแต่ละคนให้ผ่านทุกอุปสรรคไปได้ด้วยดี เรียกได้ว่าครูผู้สอนที่นี่มีจิตวิญญาณของความเป็นครูอย่างเต็มเปี่ยม ส่วนค่าหน่วยกิตหน่วยละ 25 บาทนี่ถูกแสนถูกนะ เมื่อเทียบกับความรู้ที่ได้ไป คุ้มเหลือเกิน ที่รามฯ มีอีกอย่างซึ่งครูคิดว่าที่อื่นไม่มีหรือทำไม่ได้ อย่างเช่น สมมติคุณเป็นนักศึกษาแล้วสอบผ่านไปแล้ว แต่คิดว่าความรู้ยังไม่แน่น สามารถกลับมา sit in ได้ฟรีวนไปจนกว่าจะรู้สึกว่าความรู้แน่นแล้ว ที่รามฯ นี่เป็นเรื่องปกติ … ปกติมาก ๆ เลย

KiNd: อาจารย์อยากบอกอะไรบ้างกับคนรุ่นใหม่ที่สนใจจะเรียนภาษาเยอรมัน

อ. ประภาวดี: หลายคนอาจจะมองว่าการเรียนภาษาเยอรมันก็แค่เรียนภาษาต่างประเทศภาษาหนึ่ง แต่จริง ๆ แล้วมันมีมิติที่น่าสนใจมากกว่าที่เห็น ครูคิดว่าคนที่มาเรียนภาษาเยอรมันจะได้เปิดโลกทรรศน์ที่คาดไม่ถึง ไม่ว่าจะได้จากอาจารย์หรือได้จากประเทศเยอรมนีเอง ความรู้ที่ได้ไปก็สามารถนำไปต่อยอดประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน คุณไม่จำเป็นต้องนำความรู้นี้ไปประกอบอาชีพก็ได้ เพราะการเรียนภาษาต่างประเทศหนึ่งภาษาก็เหมือนการได้เปิดโลกใบใหม่ ได้เรียนรู้ความคิด วัฒนธรรม ได้มองโลกผ่านงานวรรณกรรมของประเทศที่เคยผ่านสงครามโลกและอีกมากมาย แล้วสาขาภาษาเยอรมันนี่สมัครเรียนแล้วไม่ต้องกลัวว่าจะเรียนไม่ได้นะ เพราะเราสอนตั้งแต่พื้นฐาน ABC และให้อิสระนักศึกษาเลือกเรียนวิชาที่นักศึกษาสนใจ ยังไงครูอยากให้ลองเข้ามาเรียนมาสัมผัสถึงจะรู้ ทางสาขายินดีต้อนรับเสมอค่ะ
 

อ. พัชรินทร์: ครูขอเสริมนิดนึงว่าเมื่อไม่นานมานี้มีศิษย์เก่าของเราบางส่วนได้ย้ายไปอยู่ประเทศเยอรมนี และได้นำวุฒิการศึกษา ป.ตรี วิชาเอกภาษาเยอรมันไปด้วย ปรากฏว่าวุฒิของรามฯ เป็นที่ยอมรับอย่างดี สามารถเทียบเป็นวุฒิปริญญาตรีเทียบเท่าวุฒิของทางเยอรมันได้แล้ว อันนี้ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากการที่ทางประเทศเยอรมนีได้ปรับระบบการศึกษาเป็นอินเตอร์เหมือนระบบอเมริกันแบบ ตรี-โท-เอก ทำให้การเทียบวุฒิทำได้ง่ายขึ้นกว่าเดิมมาก

อ. จินดา: ส่วนครูอยากเสริมเกี่ยวกับระบบการเรียนแบบ Pre-Degree ของรามฯ คือ มหาวิทยาลัยรามคำแหงมีระบบที่เอื้อเด็ก ม.ปลายให้เรียนปริญญาตรีล่วงหน้า เช่น เด็กเรียนภาษาเยอรมันใน ม.ปลาย ก็มาลงเรียน Pre-Degree ที่รามควบคู่กันไปด้วย เป็นการส่งเสริมกัน หรือจะเป็นเด็กวิทย์ที่มองการณ์ไกลก็มาเรียนภาษาเยอรมันเพื่อขอทุนไปเรียนที่ประเทศเยอรมนีก็ยังได้ หลายคนเก็บหน่วยกิตของรามฯ ตั้งแต่ ม.ปลาย แล้วมาเรียนต่ออีกนิดหน่อยก็จบปริญญาตรีตั้งแต่อายุยังน้อย ช่วยย่นระยะให้ก้าวไปได้เร็วและไกลกว่าคนอื่นหลายช่วงตัว
 

The Great German Brands

มาทำความรู้จักกับแบรนด์สินค้าจากประเทศเยอรมนีที่ดังระดับโลกกันซักนิด ไม่น่าเชื่อว่าจะมีมากมายขนาดนี้ ก็เลยไม่แปลกใจว่าทำไมเยอรมนถึงมีเศรษฐกิจที่แข็งแกร่งมาก

เป็นไงบ้างเอ่ย สนใจจะเรียนภาษาเยอรมันที่รามคำแหงขึ้นมาบ้างมั้ย ถ้าหากคุณสนใจภาษาเยอรมัน หรืออะไร ๆ เที่ยวกับประเทศเยอรมนี หรือวางแผนจะไปเรียนต่อในกลุ่มประเทศที่ใช้ภาษาเยอรมัน หรือมีเวลาว่างระหว่างวันล่ะก็ อย่าปล่อยเวลาให้ผ่านไปโดยไม่ใช้ให้เกิดประโยชน์ เราอยากให้คุณมาลงเรียนภาษาเยอรมันที่รามคำแหงกันนะจ๊ะ

สำหรับผู้สนใจเรียนภาษาเยอรมันที่มหาวิทยาลัยรามคำแหง แวะชมรายละเอียดตามลิงค์ข้างล่างนี้ได้เลย

หลักสูตรภาษาเยอรมัน
www.human.ru.ac.th

เพจสำหรับติดตามข่าวสารของสาขาวิชา
www.facebook.com/deutsche.sektion.ru (เน้นสื่อสารภาษาเยอรมันเป็นหลัก)
www.facebook.com/deutsche.sektion.ru.th (เน้นสื่อสารภาษาไทยเป็นหลัก)

---